Warm kunstje

The Day of the God, Paul Gauguin

Als ik de figuren op dit schilderij zie, in de open natuur, zonder schijnbare zorgen, verlang ik naar het paradijs dat Gauguin heeft gewekt. Het paradijs dat Tahiti heet en waar de beslommeringen van alledag draaien om één sterk gegeven: het geloof. Dit schilderij van Paul Gauguin, dat een landschap bij de zee moet voorstellen, is een van zijn latere werken, gemaakt in 1864. Het schilderij heeft een duidelijke compositie, waarin het paradijs dat Gauguin ziet, in drie horizontale delen wordt gesplitst. De heldere kleuren, ronde vormen en primitieve lijnen maken de sfeer compleet, het is een omgeving om van te dromen. Toch is er één aspect dat duidelijk afwijkt. De figuur in het midden, de oppermachtige, de God in de titel, domineert. De manier waarop hij op het doek is gezet, centraal en op het hoogste punt moet iets zeggen over de rol die het geloof in deze omgeving speelt.
Gauguin was een post-impressionistisch schilder, waarvan men zegt dat zijn werk vooruit liep op het ongebruikelijke kleurgebruik van de fauvisten en de expressionisten. De stroming die hem werd toegekend, lag niet in de lijn van zijn drang om het onzichtbare weer te geven, waarbij de stemming en de gevoelens bij een beeld zijn belangrijkste drijfveren waren.
Dit bracht hem op een reis naar Frans-Polynesië (Tahiti) om aan de Europese beschaving, die hij zo kunstmatig en conventioneel vond, te ontsnappen. Niet alleen voor het land zelf, maar ook om het Frankrijk te verlaten waar hij geen voet aan de grond kreeg. Na zijn vertrek naar de tropen kreeg Gauguin terechte waardering. Zijn levendige kleurgebruik, de indringende blikken van de Polynesische vrouwen die zonder enig amok voor hem poseerden, de beelden waren van pure schoonheid. Midden in de natuur waar geen kwaad kon heersen, schiep Gauguin zijn paradijs.
Het schilderij is gevuld met bijzonder religieuze details, de vrouwen op de achtergrond voeren rituele handelingen uit, dansen, maken muziek en offeren hiermee aan de God die hen heeft geschapen. Vooraan de vrouw die, in compositie verbonden met haar oppermachtige, met haar haar speelt en in het water baadt. Dat water, zodanig gestileerd in abstracte vormen en kleuren, dat het een toegevoegde waarde kreeg die Gauguin zelf de essentie van het visueel communiceren noemde. De twee figuren die naast haar slapen onthullen geen duidelijk geslacht, zij lijken overgeleverd aan God en de natuur.
Was dit het paradijs dat Gauguin liefhad, waar hij een jong meisje huwde, waar hij zou sterven? De plek die hem inspireerde tot zijn exotische, primitieve schilderijen leek de plek te zijn waar hij zich thuis voelde. Het beeld dat hij van het land had was zo sterk dat hij het schilderij op zijn eenmalige terugreis naar Parijs maakte. Zijn beleving van een wereld die niks met de westerse beschaving van doen had was groots, een stukje paradijs waar elk mens naar op zoek is. Waar religie geëerd werd en natuur gerespecteerd. Hij had het gevonden.